EDNL - Belangrijke lessen uit FRONTEX

Door LtGen Leijtens, Commandant KMAR werd in EDNL kring op 10 juni 2021 ingeleid over FRONTEX 

Dit is een samenvatting en achtergrond van deze bijeenkomst (M.W.J.Lak, juli 2021). 

Belangrijke lessen uit FRONTEX

In 2004 is FRONTEX als EU agentschap gestart en in 2015 versneld ontwikkeld bij toenemende druk van migranten en andere grensoverschrijders op EU buitengrenzen in het Zuiden. Uitgegroeid is deze nieuwe Europese uitvoerende organisatie vanuit een aanvankelijk coördinerende rol, met hoofdkantoor in Warschau. Intra- Schengen zone is Frontex met observatie bezig van mensenstromen. Commandant Marechaussee zit in het bestuur (Board) welk veelvuldig bijeenkomt (vaak digitaal) en nu een uitvoerend comité heeft dat dagelijks acteert en taken operationeel bepaalt. In deze Board beslist men bij meerderheid. Staf Frontex is op weg naar 10.000. Standing corps Frontex is deels nationaal gedetacheerden deels in dienst van de EU.

Cultuurverschillen tussen Grensbewakers zijn groot, en wegslijten zal generatie duren, maar ook in bestuursstijlen met een uitfasering van een nog dominante Brusselse Eurocratenstijl richting een nieuwe stijl van uitvoerders. Frontex neemt actie op verzoek lidstaat/en. Leden dragen eigen uniform en eigen uitrusting, met Frontex badge. Indien een lidstaat opteert voor een stand-by status van eigen eenheden voor Frontex is dat nog mogelijk, maar als je zelf geen mensen levert komt er een moment van waarheid, kan men op deze lidstaat rekenen?

Volgende is een Achtergrond die is geselecteerd uit openbare bron op het internet en beoogt de context te verhelderen.

Frontex, het Europees Grens- en kustwachtagentschap werd opgericht in 2004 om de EU-lidstaten en de met Schengen geassocieerde landen bij te staan om de buitengrenzen van de ruimte van vrij verkeer van de EU te beschermen. Als EU-agentschap wordt Frontex gefinancierd uit de EU-begroting en door bijdragen van met Schengen geassocieerde landen. Tegen 2020 wordt verwacht dat het agentschap zo'n 10 000 personeelsleden in dienst zal hebben. Bijna een kwart van hen is door de lidstaten gedetacheerd en zal na het beëindigen van de termijn bij Frontex weer terugkeren naar zijn of haar nationale dienst.

In 2016 is het Agentschap uitgebreid en omgevormd tot het Europees Grens- en kustwachtagentschap, waarbij het takenpakket werd verbreed van migratiebeheersing naar grensbeheer en het Agentschap meer verantwoordelijkheden kreeg bij de bestrijding van grensoverschrijdende criminaliteit. Inmiddels wordt Frontex erkend als een van de hoekstenen van de ruimte van vrijheid, veiligheid en recht van de EU. Opsporing en redding gingen ook officieel deel uitmaken van zijn mandaat wanneer dergelijke situaties zich voordeden in het kader van grensbewakingsoperaties op zee.

Frontex is een operationeel agentschap dat op elk willekeurig moment meer dan 1 500 functionarissen uit de lidstaten inzet in de hele EU. Om nieuwe en snel veranderende situaties beter te kunnen volgen, is het Frontex-situatiecentrum dat verantwoordelijk is voor het monitoren van de buitengrenzen nu zeven dagen per week en 24 uur per dag actief. Frontex stelt alles in het werk om zijn activiteiten transparant te laten verlopen, en hiertoe neemt de uitvoerend directeur regelmatig deel aan en geeft hij uitleg tijdens hoorzittingen in het Europees Parlement en vergaderingen van de EU-Raad van ministers die verantwoordelijk zijn voor binnenlandse zaken en migratie (justitie). Op deze manier vervult Frontex zijn verantwoordingsplicht aan het Europees Parlement en de Raad als begrotingsautoriteiten.

Bovenal staat Frontex onder toezicht van een raad van bestuur die bestaat uit een vertegenwoordiger van elke lidstaat en twee vertegenwoordigers van de Commissie (zie hieronder voor nadere inlichtingen). Net als alle EU-organen, kan Frontex worden onderworpen aan audits. 

De raad van bestuur, die vijfmaal per jaar bijeenkomt, bestaat uit vertegenwoordigers van de hoofden van de grensautoriteiten van de 26 EU-lidstaten die gehouden zijn tot naleving van de bepalingen van het Schengengebied, plus twee leden van de Europese Commissie. IJsland, Liechtenstein, Noorwegen en Zwitserland, die geen lid zijn van de EU, maar wel geassocieerde landen van het Schengengebied zijn, hebben eveneens een vertegenwoordiger in de raad van bestuur, maar met beperkt stemrecht.

---

Inzet ter plaatste
Het agentschap regelt de inzet van rechtshandhavers uit de lidstaten en geassocieerde Schengenlanden, en regelt schepen, vliegtuigen en apparatuur voor grensbewaking aan de buitengrenzen wanneer extra hulp nodig is. Aanvullend op de grensbewaking zijn de operaties van Frontex ook gericht op veiligheid op zee, veiligheidscontroles, opsporings- en reddingsacties en bescherming van het milieu.

Risicoanalyse
Frontex maakt een inschatting van de risico’s voor de veiligheid aan de EU-buitengrenzen. Daarbij wordt een beeld geschetst van onderliggende trends en patronen als het gaat om irreguliere migratiestromen en grensoverschrijdende criminaliteit aan de buitengrenzen. Het agentschap deelt deze bevindingen met de EU-lidstaten en de Europese Commissie en gebruikt ze voor de planning van activiteiten in de toekomst. Alle activiteiten van Frontex stoelen op een grondige risicoanalyse.

Monitoring van de situatie
Frontex volgt continu de situatie aan de buitengrenzen van de Europese Unie. Daarbij zorgt het agentschap ook voor updates en dringende meldingen aan de lidstaten, de geassocieerde Schengenlanden, de Europese Commissie en andere agentschappen.

Kwetsbaarheidsonderzoek
Het agentschap verricht jaarlijkse evaluaties van de capaciteit en mogelijkheden van de lidstaten en geassocieerde Schengenlanden om bijzondere uitdagingen aan de buitengrenzen het hoofd te kunnen bieden, waaronder migratiestromen. Frontex zet ook verbindingsfunctionarissen in EU-lidstaten in om het agentschap een goed algemeen overzicht van grenscontroles op Europees niveau te doen behouden.

Europese samenwerking inzake kustwachttaken
Frontex ondersteunt de samenwerking van autoriteiten op het gebied van wetshandhaving, Europese agentschappen en de douane aan de zeegrenzen. Schepen en vliegtuigen die worden ingezet voor operaties verzamelen en delen ook informatie met de bevoegde diensten voor visserijcontrole, de opsporing van vervuiling op zee en de handhaving van maritieme wetgeving.

Het delen van informatie over criminaliteit
Het agentschap deelt de informatie die is verzameld aan de buitengrenzen met alle bevoegde nationale autoriteiten, Europol en andere Europese agentschappen. Daartoe behoort ook de informatie over personen die worden verdacht van betrokkenheid bij criminele activiteiten, zoals de smokkel van migranten, mensenhandel en terrorisme.

Terugkeeroperaties
Frontex speelt een steeds belangrijker rol bij de terugkeer van mensen die niet in de Europese Unie mogen blijven naar hun land van origine. Het agentschap ondersteunt lidstaten bij het coördineren en de financiering van terugkeeroperaties, maar kan deze ook op eigen initiatief opzetten. Daarvoor kan Frontex vliegtuigen charteren en tickets boeken op lijnvluchten. Het agentschap helpt daarbij ook bij het verkrijgen van de benodigde reisdocumenten voor de terugkeer en voorziet in experts, die kunnen assisteren bij de terugkeeroperaties.

Externe relaties
Samenwerking met landen buiten de EU en de Schengenzone maakt een integraal onderdeel uit van het mandaat van Frontex en is een van de strategische prioriteiten voor het agentschap. Om te zorgen voor een geïntegreerd Europees grensbeheer ontwikkelt en onderhoudt Frontex een netwerk van partnerschappen met de grensautoriteiten in niet-EU-lidstaten, met name de landen die aan de Unie grenzen, en ook in landen van herkomst en doortocht van migranten. Daarvoor zet Frontex in die landen ook verbindingsofficieren in.

Snelle interventie
Frontex kan op zeer korte termijn grens- en kustwachters en materieel inzetten in Europese lidstaten en geassocieerde Schengenlanden als deze aan hun buitengrenzen te maken krijgen met uitzonderlijke situaties. Lidstaten moeten ervoor zorgen dat zij op verzoek van het agentschap gezamenlijk tot 1 500 functionarissen snel in kunnen zetten via een pool.

Onderzoek en ontwikkeling
Frontex brengt deskundigen op het gebied van grenscontrole samen met onderzoekers en vertegenwoordigers van de industrie om ervoor te zorgen dat nieuwe technologieën voldoen aan de vraag van de autoriteiten op het gebied van grenscontrole.

Opleiding
Frontex ontwikkelt gezamenlijke normen voor de opleiding van grens- en kustwachtpersoneel in de EU en de geassocieerde Schengenlanden. Dit moet ervoor zorgen dat wanneer reizigers een Europese buitengrens passeren zij altijd te maken krijgen met dezelfde normen en praktijken voor grenscontrole. Dit zorgt er ook voor dat grens- en kustwachters uit verschillende landen efficiënt kunnen samenwerken als zij in gezamenlijke Frontex-operaties worden ingezet.

Van alle activiteiten van het agentschap zijn de gezamenlijke operaties de meest zichtbare. Frontex zet honderden grens- en kustwachters in, samen met schepen, auto’s, vliegtuigen en ander materieel, om lidstaten te hulp te schieten als zij problemen ondervinden aan de Europese buitengrenzen. Deze operaties vinden plaats aan de Europese land- en zeegrenzen maar ook in internationale luchthavens. Momenteel rekent Frontex vooral op de EU-lidstaten en geassocieerde Schengenlanden om gespecialiseerde functionarissen en materieel voor zijn operaties te leveren maar het agentschap zal steeds vaker zelf materiaal kunnen huren en aankopen. Frontex kan ook rekenen op een pool van minstens 1 500 functionarissen die binnen de vijf dagen kunnen worden ingezet bij noodgevallen aan de Europese grenzen.

De Frontex-operaties die plaatsvinden in het Middellandse Zeegebied helpen Italië, Griekenland en Spanje om het hoofd te bieden aan de migratiedruk, en alle operaties helpen ook om verschillende vormen van grensoverschrijdende criminaliteit aan te pakken. Bij de operaties op zee komen ook andere taken kijken, zoals het monitoren van vervuiling en illegale visserij. Dit gebeurt in samenwerking met andere EU-agentschappen, met name Europol, het Europees Agentschap voor maritieme veiligheid (EMSA) en het Europees Bureau voor visserijcontrole (EFCA).